Turkiyaning poytaxti Anqaradagi Gordion arxeologik yodgorligi, YuNESKO Jahon merosi qo’mitasining Saudiya Arabistoni Qirolligining Ar-Riyod shahrida bo’lib o’tgan 45-kengaytirilgan yig’ilishida, “YuNESKO Umumjahon merosi ro’yxati”ga kiritildi. 18 sentyabr kuni Gordion, Turkiyadan ro’yxatga kiritilgan 20-meros ob’yekti sifatida ro’yxatga olindi.
YuNESKOning Butunjahon merosi konvensiyasida qadimiy Gordion shahri “temir davridagi mustaqil qirollik Frigiyaning qadimiy poytaxti xarobalarini o’z ichiga olgan ko’p qatlamli antik aholi punkti” sifatida tavsiflanadi. YuNESKO qo’shimcha qilishicha: «Makonda olib borilgan arxeologik qazishmalar va tadqiqotlar Frigiya madaniyati va iqtisodiyotini yoritib turadigan qurilish texnikasi, fazoviy tuzilmalar, mudofaa inshootlari va ingumentatsiya amaliyotlarini hujjatlashtiradigan ko’plab qoldiqlarni aniqladi».
Anqaraning Po’latli tumanida joylashgan Gordion qadimiy shahri, Onado’li yerlarida iz qoldirgan boy sivilizatsiyaning yaqqol dalilidir. Favqulodda umuminsoniy qadriyatlari bilan Onado’li tarixiga oydinlik kiritgan shahar Sharq va G’arb kesishgan asosiy nuqtadir.
Gordion posyolkasidagi turar-joy erta bronza davri (miloddan avvalgi 2500 yillar) dan dalolat beradi. Qadimgi shahar va uning atrofida 4500 yil davomida uzluksiz insonlarning hayot kechirishi Gordionni dunyodagi eng uzoq yillardan buyon aholi punktlariga ega noyob manzillar qatoriga qo’yadi. Mintaqaning turli sivilizatsiyalar uchun jozibadorligini Onado’lidagi muhim savdo yo’llaridagi strategik joylashuvi, Sangarios (hozirgi Sakarya) daryosining mo’l-ko’l suv resurslari va qishloq xo’jaligiga yaroqli katta unumdor yerlar kabi omillar bilan bog’lash mumkin.
Gordion tarixiga nazar
Gordion miloddan avvalgi XII asrda Xet imperiyasining qulashi bilan yuksalgan Frigiyaning siyosiy va madaniy poytaxti sifatida tanilgan. Shu sababli, bu tarixiy rivojlanish haqida tushunchaga ega bo’lish uchun juda muhim shahar hisoblanadi. Frigiya Yo’li bilan tashrif buyuruvchilar endi Frigiyaliklarning bosib o’tgan izidan yurishlari mumkin.
Frigiya davridagi monumental binolar Gordion landshaftida o’chmas iz qoldirdi. Ilk Frigiya qal’asining binolari va shahar hukmdorlarining qabristonlari, hatto bugungi kunda ham dastlab mo’ljallangan ta’sirga ega: Frigiya elitasining aql bovar qilmaydigan qudrati va hokimiyatini namoyish etish. Bu hudud bir vaqtlar qirol Midas hukmronligi ostida bo’lgan. Gordiondagi Buyuk Tumul yoki Qirol Midas qabri uchinchi eng katta qabriston hisoblanib, undagi dafn xonasi dunyoda saqlanib qolgan eng qadimiy yog’och bino sanaladi.
Gordion atrofidagi yaxshi saqlanib qolgan devorlar va monumental binolar bugungi kunda Frigiyaliklar tarixi bo’ylab aql bovar qilmaydigan sayohatni taklif qilsada, mintaqadagi Gordion muzeyida qazishmalardan hayratlanarli qismlar ham mavjud. U har bir davrni xarakterli misollar bilan ifodalovchi xronologik ko’rinishini ko’rsatadi. Osori-atiqalar sirasiga: ilk temir davriga oid qo’lda yasalgan sopol idishlar, ilk Frigiya davriga oid temir asboblar, chetdan olib kelingan qadimiy sopol idishlar va buyumlar kiradi. Sayyohlar Gordionda topilgan muhr va tangalar misollarini ham ko’rishlari mumkin.
Turkiyaning meros ob’yektlari YuNESKOning Jahon merosi ro’yxatiga kiritilgan
1. Kapadokiyaning Go’reme milliy bog’i va qoya hududlari
2. Divriği Ulug’ masjidi va kasalxonasi
3. Istanbulning tarixiy hududlari
4. Xattusa: Xett poytaxti
5. Nemrut tog’i
6. Ierapolis-Pamukkale
7. Ksantos-Letun
8. Safranbolu shahri
9. Troya arxeologik yodgorligi
10. Selimie masjidi va ijtimoiy majmuasi
11. Neolit davridagi Chatalho’yuk
12. Bursa va Jumalikizik: Usmonli imperiyasining tug’ilishi
13. Bergama va uning ko’p qatlamli madaniy landshafti
14. Diyarbakir qal’asi va Hevsel bog’lari madaniy manzarasi
15. Efes
16. Ani arxeologik yodgorligi
17. Afrodiziyalar
18. Go’bekli Tepa
19. Arslantepa tepaligi
20. Argentina
21. O’rta asr Onado’lisining yog’och gipostil masjidlari
