YuNESKOdagilarning aytishicha, loyiha bo’yicha ular bilan maslahatlashilmagan, mahalliy ekspertlar esa bundan xavotirda. Tolibon Bomiyon Buddasining haykallari turgan qoyadan atigi bir necha metr narida sayyohlik majmuasini qurish ishlarini boshlab yubordi. Arxeologlar va ekspertlar bu Jahon merosi ob’yektiga tuzatib bo’lmas zarar yetkazishi mumkin, deb hisoblashmoqda. Loyiha 1990 yillarda fuqarolar urushi paytida vayron bo’lgan tarixiy bozorni «tiklash»ga qaratilgan. Tolibon rejasiga ko’ra, hudud restoranlar, mehmon uylari, avtoturargohlar, hunarmandchilik va oziq-ovqat do’konlari joylashgan turistik markazga aylanadi. Ammo vayron bo’lgan bozorning o’zi qadimgi xarobalar tepasida joylashgan tarixiy joy bo’lib, Afg’onistonning eng katta xazinalaridan biri bo’lgan Budda ibodatxonasi g’orlarining mo’rt qoyalariga yaqin joylashgan. «Bu eski bozor Jahon merosi ob’yektining arxeologik bufer zonasida joylashgan. YuNESKO hech qachon bu joydan qayta foydalanishni yoqlamagan», dedi ismi sir qolishini istagan Afg’onistondagi meros masalalari bo’yicha diplomat. «Aksincha, bu binolar arxeologik zonaning o’rtasida joylashgan bo’lib, qaysidir ma’noda 19-asr oxiri va 20-asr boshlari merosining bir qismidir, shuning uchun u yerni rekonstruksiya qilish juda nozik ish». 2001 yilda Tolibon vodiyda ming yildan ko’proq vaqt davomida qurilgan ikkita ulkan haykalni vayron qildi, ammo ular turgan joy, g’or freskalari va boshqa qoldiqlar saqlanib qolgan. “Bu yerdan mehmonxona, odamlar tunashi, mahalliy hunarmandchilik buyumlari ko’rgazmasi va avtoturargohlar bilan ta’minlash uchun foydalanish kerak”, – deydi viloyat axborot va madaniyat bo’yicha direktori Mavlaviy Sayfurrahmon Muhammadiy. «U yerda mahalliy mahsulotlarni sotishi mumkin bo’lgan hunarmandchilik, oziq-ovqat , tikuvchilik va kashtachilik do’konlari hamda an’anaviy restoranlar va choyxonalar bo’ladi.» Bomiyon gubernatori Abdulla Sarhadiy doxil yuqori martabali Tolibon rasmiylari marosimda nutq iroda qildi. Lentani kesib, yangi qazilgan xandaqda binolar uchun ramziy qizil o’ralgan poydevor toshlarini qo’ydi. Muhammadiyning aytishicha, qurilish ishlari qattiq nazoratga olingan. Uning so’zlariga ko’ra, YuNESKO tomonidan imzolangan. Ammo, YuNESKOdagilar loyiha bo’yicha u bilan maslahatlashilmaganini va bozorni qayta qurishga rozilik bermaganini aytmoqda. Bundan tashqari, YuNESKO bayonotda Tolibonni binoning tabiatni muhofaza qilish ishlariga ta’sir qilishi mumkinligi haqida ham ogohlantirgan. Hududning potensial arxeologik qiymatini so’zsiz e’tirof etgan holda, Muhammadiy hukumat kelajakda arxeologik qazishmalar uchun bozor hududini qaytarib olish huquqini o’zida saqlab qolishini aytdi.
Izohlarni ko`rish
