Olimlar Yer orbitasida harakatlanayotgan ikkita sun’iy yo‘ldosh yordamida modellashtirilgan sun’iy Quyosh tutilishi qanday ko‘rinishini ilk bor namoyish qildi. Bu haqda Yevropa kosmik agentligi xabar berdi.
Qayd etilishicha, bu astronomik hodisa Quyoshning yuqori faolligi davrida yerda joylashgan texnologiyalardagi uzilishlarni o‘rganish maqsadida yaratilgan. Quyosh tutilishini modellashtirish joriy yil mart oyida ilk bor amalga oshirilgan. O‘shanda “Sinov-3” missiyasining ikkita kosmik kemasi bir-biridan 150 metr masofada uchib o‘tgan. Shu bilan birga, sun’iy yo‘ldoshlar bir necha soat davomida o‘zaro joylashuvini millimetr aniqlikda saqlab turgan.
Natijada qurilmalardan biri boshqasining ko‘z o‘ngida Quyoshni to‘sib, uning optik uskunalariga sakkiz santimetrli soya tushirgan. Shu orqali olimlar Quyosh tojining – yulduz atmosferasining yorug‘lik bilan yoritilmagan tashqi qismining tasvirini olishga muvaffaq bo‘lgan.
“Tojni kuzatish Quyosh shamolini – kosmosga uzluksiz taraladigan zarrachalar oqimini aniqlash uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega. Bu, shuningdek, Quyosh har kuni deyarli chiqarib yuboradigan zarracha portlashlari – koronal massa chiqarilishi jarayonlarini tushunish uchun zarur”, deya izoh bergan olimlar.
Ularning so‘zlariga ko‘ra, Quyosh sistemasining markaziy yulduzining bu faolligi Yerda qutb yog‘dularini keltirib chiqarishi mumkin, ammo zamonaviy texnologiyalar uchun ham xavf tug‘diradi. Quyoshning yuqori faolligi Yerda aloqa, energiya uzatish va yo‘nalish tizimlarida uzilishlarga sabab bo‘lishi mumkin.
Sun’iy soyalashtirish tufayli tadqiqotchilar Quyoshda ilgari an’anaviy usullar bilan ko‘rish mumkin bo‘lmagan ko‘proq detallarni kuzatishga muvaffaq bo‘lgan.
“Ilk ma’lumotlarni qo‘lga kiritish hayratlanarli darajada hayajonli bo‘ldi. Bu boshqa o‘lchovlar bilan birga bizning o‘z yulduzimiz haqidagi qadimiy savollarga javob topishimizga xizmat qiladi”, dedi loyiha olimi Jo Zender.
Olimlarning tushuntirishicha, tabiiy Quyosh tutilishlari yiliga taxminan bir marta yuz bersa, sun’iy tutilishlarni har 19,6 soatda qayta tashkil qilish mumkin. Bundan tashqari, sun’iy yo‘ldoshlar astronomik hodisani olti soatgacha uzaytira oladi, tabiiy tutilishlar esa atigi bir necha daqiqa davom etadi.
“Biz hali qurilmani ishga tushirish bosqichidamiz, biroq biz parvozning aniq sinxronlashuviga erishdik. Aynan shu bizga missiyaning ilk suratlarini olishga imkon berdi va bu suratlar, shubhasiz, ilmiy hamjamiyat uchun katta ahamiyatga ega bo‘ladi”, dedi loyiha rahbari Damiyen Galano.
Eslatib o‘tamiz, avvalroq Xalqaro Yer observatoriyasi (IERS) Yer aylanishining anomal tezlanishini qayd etgandi. Buning oqibatida kun uzunligi rekord darajaga qisqargan. Bu xulosaga olimlar 1960 yildan 2020 yilgacha bo‘lgan davr mobaynida turli ilmiy missiyalar to‘plagan ma’lumotlarni tahlil qilgan holda kelgan.
