O‘zbekiston IQ (Intelligence Quotient — intellektual koeffitsiyent) reytingida 127 mamlakat ichida 69 o‘rinni egalladi. Bu haqda Xalqaro IQ reyestri e’lon qilgan hisobotda keltirilgan.
Qayd etilishicha, hisobotda 2025 yil 1 yanvar holatiga mamlakatlar bo‘yicha o‘rtacha IQ ko‘rsatkichlari taqdim etilgan. Ushbu tadqiqot 2024 yilda butun dunyoda bir xil testni topshirgan 1 393 066 kishining ma’lumotlariga asoslangan.
Testda O‘zbekistondan 8986 kishi ishtirok etgan va ularning ko‘rsatkichi 2023 yilda ishtirok etgan 7033 kishining natijasidan 2,17 ballga ko‘proq bo‘lgan. Shu tariqa O‘zbekiston 127 davlat o‘rin olgan reytingda 69-pog‘onaga joylashgan.
Shuningdek, Markaziy Osiyo davlatlari:
- Qozog‘iston – 97,27 (66-o‘rin);
- O‘zbekiston – 96,98 (69-o‘rin);
- Qirg‘iziston – 95 (84-o‘rin);
- Tojikiston – 93,75 (96-o‘rin);
- Turkmaniston haqida ma’lumotlar qayd etilmagan.
Shuningdek, dunyo bo‘yicha IQ ko‘rsatkichlari mintaqaviy farqlarga ega. Xususan, Sharqiy Osiyo mamlakatlarida o‘rtacha IQ darajasi odatda yuqoriroq. Yevropa, G‘arbiy Osiyo, Okeaniya, Shimoliy Amerika va Shimoliy Afrikada ko‘rsatkichlar o‘rtacha darajada. Markaziy va Janubiy Afrika, shuningdek, Lotin Amerikasida esa IQ ko‘rsatkichlari o‘rtachadan pastroq.
Reytingda 85,56 ko‘rsatkich bilan eng quyi o‘rindan Gabon joy olgan.
Qayd etilishicha, sog‘liqni saqlash tizimi rivojlangan, to‘g‘ri oziqlanishni targ‘ib qiladigan va aholining intellektual faolligini qo‘llab-quvvatlaydigan davlatlar odatda yuqoriroq IQ ko‘rsatkichiga ega bo‘ladi. Genetika insonning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun asos yaratadi, lekin qulay muhit ushbu salohiyatni to‘liq amalga oshirishga yordam beradi.
Dunyo bo‘yicha o‘rtacha IQ ko‘rsatkichi asta-sekin oshib bormoqda. Masalan, 2014 yilda o‘tkazilgan tadqiqot IQ har o‘n yilda 2,31 ballga ko‘tarilayotganini ko‘rsatdi. Bu hodisa Flinn effekti deb nomlanadi. Shu bilan birga, xalqaro IQ testi algoritmlari mazkur ko‘tarilishni hisobga olib, o‘rtacha qiymatni 100 da saqlab turish uchun moslashtiriladi.
