Tojikistonning So‘g‘d viloyati Kansay qishlog‘ida dinozavrlarning boy majmuasi, jumladan, terizinozavrlar qoldiqlari topildi. Bu haqda “Asia-Plus” xabar berdi.
Dinozavrlar xazinasi
Tojikiston shimolidagi Kansay qishlog‘i butun dunyo paleontologlariga ma’lum. Bu yerda dinozavrlarning boy majmuasi, jumladan, terizinozavrlar qoldiqlari topilgan.
1960 yillarda bu yerda mashhur paleontolog Anatoliy Rojdestvenskiy boshchiligida SSSR Fanlar akademiyasining Paleontologiya instituti tomonidan keng ko‘lamli qazishmalar olib borilgan. Topilmalarda “Kaltakesak oyoqli” dinozavrlarning har xil turlari, shuningdek, terizinozavr skeletining eng ma’lumotli qismi – uning deyarli to‘liq saqlanib qolgan femuri tasvirlangan.
Bu kaltakesaklar kech bo‘r davrida yashab, o‘zlarining noyob guruhining so‘nggi va eng yirik vakillaridan biri bo‘lgan.
Bo‘r davri Mezozoy erasining eng uzun davri bo‘lib, taxminan 79 million yil davom etgan (145 million yil avval boshlanib, 66 million yil avval tugagan).
1980 yillarda Kansayda ham keng ko‘lamli qazishmalar olib borilgan. Keyin mashhur rus paleontologi Lev Nesov bu yerda bo‘r davri sutemizuvchilari qoldiqlarini topgan.
Qurbaqalar, timsohlar, toshbaqalar va… yana dinozavrlar
Bu safar zamonaviy olimlarning qiziqishi dinozavrlarga tushmadi. Ularning maqsadi kech bo‘r davrida yashovchi mayda umurtqali hayvonlarni o‘rganish edi.
20-28 oktyabr kunlari davom etgan qo‘shma ekspeditsiya tarkibiga Yekaterinburg, Sankt-Peterburg va Moskvadan rossiyalik paleontologlar kirgan. Qazish ishlarida Tojikistondan ikki nafar olim: magistrant paleontolog Umid Nabiyev va ekolog-ixtiolog G‘ofurjon Karimov ishtirok etgan.
Guruhga Sankt-Peterburg davlat universitetining Zoologiya va umurtqali hayvonlar kafedrasi mudiri, professor Pavel Skuchas boshchilik qilgan.
Ish ulkan kanyonda olib borilgan, uning lateral yuzasi, xususan, yuqori bo‘r konlari o‘rganilgan. Qazishmalar natijasida kaltakesak, salamandr, qurbaqa, baliq qoldiqlari topilgan.
“Biz yuvish usulidan foydalandik, bu bizga kichik qismlarni – suyaklar, umurtqalar, tishlar, jag‘larni tekshirish imkonini beradi. Ular juda mo‘rt bo‘lgani uchun biz tosh yuzasiga maxsus yelim surtdik, bu esa butun suyakni shikastlamasdan olib tashlash imkonini berdi”, degan Umid Nabiyev.
Olimlar bu davrda yashagan yirikroq hayvonlarning qoldiqlarini ham topgan. Timsoh va toshbaqa qobig‘ining qismlari, shuningdek, dinozavr suyaklarining bo‘laklari topilgan.
“Dinozavr taxminan 85 million yil oldin mavjud bo‘lgan. Topilgan suyaklar tananing qaysi qismiga tegishli ekani keyingi tadqiqotlar natijasida ma’lum bo‘ladi”, degan Nabiyev.
Uning so‘zlariga ko‘ra, qazish ishlari 2025 yilning may oyida davom ettirilishi rejalashtirilgan. Olimlar Kansayning yangi joylarini kashf etish niyatida. Sement ishlab chiqarish uchun xomashyo qazib olinishi tufayli bu hududda qazish ishlari uchun qiziqish uyg‘otadigan yangi kanyonlar qazilgan.
Suyak qoldiqlarining bir qismi So‘g‘d viloyatidagi Tarixiy o‘lkashunoslik muzeyiga topshirilgan.
Eslatib o‘tamiz, avvalroq Qirg‘izistonlik olimlar Myunxendagi Paleontologiya muzeyi olimlari bilan birgalikda Toshko‘mir shahri yaqinidagi tog‘li cho‘l hududida yirtqich teropod dinozavrlarining qoldiqlarini topilgandi. Jonivorga “Alpkarakush kyrgyzicus” nomi berilgandi.
