Uylar, ofislar, qahvaxonalar va ko’chalarni o’zining rohatbaxsh ifori bilan to’ldiradigan turk qahvasi, turk an’analarining ajralmas bo’lagidir va Turkiyaga sayohatingiz davomida sinab ko’rishingiz kerak bo’lgan eng yoqimli tajribalardan biridir. Turkiyada turk qahvasi odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradigan va ularning ijtimoiylashuviga yordam beruvchi muhim omillardan biridir. Turkiyada qahvaning roli shunchalik yuqoriki, muhim uchrashuvlar va kechki ovqatdan keyingi suhbatlar xuddi shu savol bilan boshlanadi: “Siz qanday qahva ichishni xohlaysiz?”. Ushbu noyob ta’mi va an’anaviy qiymati turk qahvasining 2013 yilda YuNESKOning nomoddiy madaniy merosi ro’yxatiga kiritilishiga olib keldi. Turk qahvasi YuNESKO ro’yxatiga kiritilgan o’sha kundan boshlab 5 dekabr “Jahon turk qahvasi kuni” sifatida nishonlanadi.
Turk qahvasi an’anaviy turk madaniyatida alohida o’rin tutadi. Qahvaning puxta pishirish texnikasi, xushbo’y hidi, o’ziga xos ko’pikli yuzasi va taqdimoti turk mehmondo’stligi va hamrohligining bebaho unsurdir. Turk qahvasi uchun “Qahva qirq yillik unutilmas onlar taqdim etadi” iborasi bu ichimlikning Turkiyadagi kundalik hayotda va do’stlikda ajralmas o’rni borligidan dalolatdir.
Asrlarni qamrab olgan madaniy meros
Qahva Turkiyaga ilk bor Yaman orqali Usmoniy Turklar Imperiyasi sultoni Sulaymon (1520-1566) davrida kirib kelgan. XVI asr o’rtalarida Istanbulda jamoat qahvaxonalari ochila boshlandi va mashhurligi tobora ortib borgan bu ichimlik keng ommaga tanitildi. Turk qahvasidan lazzatlanish ushbu mintaqada va undan tashqarida keng tarqalgach, savdogarlar qahva danaklarini chegaralar osha savdo qila boshladilar. Shunday qilib, o’zining kuchli ta’mi va jozibali marosimi bilan mashhur turk qahvasi Yevropadagi qahvaxonalarning sevimli ichimligiga aylandi.
Turk qahvasining yana bir o’ziga xos jihati uning taqdimotida, ya’ni dasturxonga tortilishidadir. Turk qahvasi kichik finjonlarda, bir stakan suv va bir parcha turk lokumi bilan birga beriladi. Suv tomoqni “xo’llab”, qahva ta’miga urg’u berishingizni, luqum esa “tilingizni shirin qilishingizni” ta’minlaydi.
«Qahvangizni qanday ichishni xohlaysiz?»
Turk qahvasini tayyorlash usuli asrlar davomida o’zgarmagan bo’lib, bu uning o’ziga xosligining sabablaridan biridir. Turk qahvasi “Jezve” deb nomlangan maxsus qahva idishida sovuq suvda maydalanib kukun holiga keltirilgan qahva donalarini qaynatish orqali tayyorlanadi. Ko’pik paydo bo’lguncha qaynatilgandan so’ng, u qahva idishlariga quyiladi, yuzasida esa quyuq ko’pik hosil qiladi.
Shuningdek, “Qahva folbinligi” deb nomlanuvchi maydalangan qahvani talqin qilish an’anasi ham bor: Qahva ichib bo’lingandan so’ng, finjon likopchaga teskari qo’yiladi va qahva qoldiqlaridan hosil bo’lgan shakllar talqin qilinadi. Ushbu antiqa xayoliy an’ana ham turk madaniyatining ajoyib qismi sanaladi.
