Inson genomi xilma-xilligini tahlil qilish orqali uning umr davomiyligiga ta’sirini baholash mexanizmi ishlab chiqildi. O’rtacha umr davomiyligidan uzoqroq yoki qisqa umr ko’rish, kasalliklarning qarilikka bog’liqligi o’rganildi.
Tadqiqot Amerika genetiklari assotsiatsiyasi va Buyuk Britaniya tibbiy tadqiqotlar kengashi hamkorligida olib borildi. Tadqiqot yuzasidan Edinburg universiteti doktoranti Pol Timmers San-Diegodagi (Kaliforniya, AQSh) konferens-markazda tadqiqot o’tkazdi deb xabar bermoqda Turon24.uz.
Tadqiqotchilar hayot siklida muhim omillarni tadqiq etishdi. Tarixda ilk bor o’tkazilgan ushbu keng ko’lamli tadqiqotda Britaniya biobanki zaxirasidagi 500 000 odam geni haqidagi ma’lumotlar hamda ularning ota-onalari kechirgan umr davomiyligidan foydalangan holda izlanish olib borildi.
Odatda bir nechta gen tanlab olinib, inson hayoti davomida shu gen tufayli sodir bo’lgan o’zgarishlar o’rganiladi. Bu safar barcha genomlar atroflicha kuzatilib, yanada aniqroq natijalar olish va kelajakda undan foydalanish maqsad qilib olindi.
“Bir dona gen tufayli kuzatiluvchi o’zgarishlar ko’lami juda kichik bo’lgani sababli ularni ilg’ash qiyin. Ko’p sonli genom bizga umr davomiyligiga sezilarli ta’sir etuvchi genlarni farqlab olishga yordam beradi”, deya aniqlik kiritdi janob Timmers.
Izlanishlar natijasida oldinroq ma’lum bo’lgan olti gen, shu jumladan, neyrodegenerativ o’zgarishga olib keluvchi AROE geni va shu bilan birgalikda 21 ta qarish jarayoniga aloqador yangi genni aniqlashdi.
“Faqatgina odam genetik ma’lumotidan foydalanib, biz 10 foiz insonlar eng himoyalangan genlarga ega ekani, ular eng himoyasiz genli 10 foiz insonlarga nisbatan o’rtacha 5 yil uzoq umr ko’rishini aniqladik”, deydi Timmers.
Tadqiqotchilar, shuningdek, genetik xilma-xillik qarish jarayoniga bevosita ta’sir ko’rsatishi yoki o’limga olib keluvchi biror kasallik shakllanishi asnosida yuzaga kelishiga qiziqishdi. Alsgeymer, yurak-kon tomir kasalliklari, chekish kabilar o’rtacha umr davomiyligiga ta’sir etuvchi kasalliklar ekani aniqlandi.
Chekishga genetik moyillik – odamzod zamonaviy taraqqiyot davriga to’g’ri kelib, tamaki kashf etilishiga qadar yashash uchun kurashda bu qadar xilma-xillik bo’lmagan.
Homila miya hujayralari va kattalar bosh miya po’stlog’ining peshona sohasi hujayralarida yog’lar almashinuvi jarayonini boshqaruvchi genlar joylashgani aniqlandi. Bu esa miya umr davomiyligini belgilovchi muhim organ ekanini ko’rsatadi.
Tadqiqotchilar kelgusida aniqlangan genlar yordamida umr davomiyligi kasalliklar bilan bog’liq holda kechishini o’rganib, o’rtacha umr davomiyligini uzaytirishga urinib ko’rishmoqchi.
