Inson miya markazining so’z va tovushlarni idrok qilish va baholashga mas’ul neyronlari o’z vazifasini tug’ilgan vaqtidanoq bajarishni boshlaydi. Ikki haftalik chaqaloq so’zlarning ma’nosini tushunmasa ham ohangini xatosiz ajarata oladi. Ushbu qobiliyat tufayli biz ovoz orqali inson tabiatini belgilab olamiz, fiziologik va ruhiy portretini chizamiz. Begona odam ovozini eshitgan chog’imizda, ichki sezgi bois uning qiyofasi tasavvurimizda gavdalanadi: keksa yoki yosh, to’ladan kelgan yoki oriq, past bo’yli yoki novcha, mehribon yoki zolim, kamtar yoki takabbur va hokazo.
Shunday muayyan stereotiplar (qolip) borki, unga ko’ra, ovozimiz qandayligiga qarab zakovat darajamiz, mashg’ulot hamda mijozimizni aniqlash mumkin. Misol uchun, agar kishi aniq, tez, shiddat bilan gapiradigan bo’lsa, u yetarli darajada serg’ayrat, avval bajarib, so’ng o’ylaydiganlar xilidan. Aksincha, sekin so’zlasa, har bir jumlani taroziga solib gapirsa, bu odam shoshilmay, vaziyatni yaxshilab tahlil qiladi va yetti o’lchab, bir kesadi.
Agar so’zlayotgan kishining jumlasi noaniq yakun topsa, gaplari mantiqan bog’lanmasa va tez aytishga o’xshab qolsa, u hayotda ham pala-partish.
Sog’liq yoki kayfiyatdagi istalgan o’zgarish nutqda bilinadi. Bu ko’plab kasb egalari – ruhshunos, tergovchi, siyosatchi hamda menejerlarga yaxshi ma’lum.
Quyida aynan ovoz tembrlariga qarab inson xarakteriga xos qirralarni aniqlashga urinib ko’ramiz.
Ovozdagi keskin intonatsiya
Siz har bir qadamingiz, hatto olayotgan nafasingizni ham nazorat qilasiz. Bu xislat hamkasblaringiz va boshlig’ingizda yaxshi taassurot qoldiradi, ammo yaqinlaringizning asablari tarang tortilishiga sababchi bo’ladi. Chunki qarindosh-urug’, yor-birodarlar uchun siz hayotdan zavq ola bilmaydigan insonsiz. Garchi o’zingizni tuta olishingizga ko’pchilik havas qilsa ham sirlilik ularning g’ashiga tegadi.
Temir jarangidek ovoz
Bunday ovoz sohibini Yaratgan iroda va matonat bilan siylagan, ular har qanday qarshilikni yengib o’ta olishadi. Suhbatdoshlar asablarini saqlash uchun ulardan o’zlarini chetga olishadi.
Baland ovoz
Barchadan ustun bo’lishga, insonlar va vaziyatni nazorat qilishga intiluvchan inson. Bu boshqalarning ruhini tushirib, cho’chitib qo’yishi ham mumkin. Bunday ovoz egasi bilan suhbatdosh bo’lganlar uning tarbiya ko’rmagan va xudbinligini tilga olishadi.
Baland ovoz o’ziga ishonch belgisi, degan xato fikr ham mavjud. Aksincha bunday insonlar shu yo’l bilan o’zgalar e’tiborini tortishga harakat qilishadi.
Bunday ovoz qo’rqoq, o’z kuchiga ishonmagan kishilarga ham xosdir. Chunki ba’zida past bo’yli yoki gavda tuzilishi noto’g’ri insonlar o’z jismoniy kamchiliklarini shu yo’l bilan to’ldirishga urinishadi.
Haqiqiy o’z kuchiga ishongan kishi kamdan-kam holda, asosan aql bilan bosim o’tkazish kerak bo’lgan vaqtdagina baland ovozda gapirishi mumkin.
Xotirjam va qat’iyatli ovoz
O’zingizni butun dunyoga tanitishni orzu qilasiz. O’z-o’zini boshqarish va o’zingizni tuta bilish — sizning asosiy boyligingiz. Ulardan to’g’ri foydalana olsangiz, yaxshi natijalarga erishishingiz mumkin. Biroq fikrlarni haddan ortiq aniq ifodalaganingiz uchun gaplaringiz ba’zida yasamadek tuyuladi.
Baland va jarangdor ovoz
Ovoz egasi o’zgalarda serharakat, tajribasiz, ba’zan esa qo’li egri degan taassurotni qoldiradi. Ovoz qanchalik baland bo’lsa, amali shunchalik past bo’ladi, — deya izoh beradi bu borada statistika. Shu sabab jarangdor ohangda gapiruvchi odamning suhbatdoshi noqulay ahvolga tushib, beixtiyor ovozini pasaytiradi.
Befarq ovoz
Agar suhbatdoshingizning ovozi tekis va loqayd bo’lsa, unga suhbat qiziq emas. Shunchaki u og’ir ruhiy holatda yoki zerikmoqda. Bunday so’zlashish uslubi ba’zida yashirin kuchli kechinmalardan ham darak berishi mumkin, bular – xafagarchilik, rashk, nafrat va hokazo.
Norozi ovoz
Bunday ovoz egalari balandparvoz so’zlashga moyil, biroz manman, qat’iyatsiz, boshqa odamlarning muvaffaqiyatini olqishlashga bo’lgan intilish, aql va boshqa sifatlar.
Atrofdagilarga hurmatsizlik va takabburlarcha munosabat.
Dimog’dor ovoz
Odatda, bunday suhbatdosh gapga quloq solmaydi, ammo bu holat yuz bersa, demak, u suhbatdoshiga juda qiziqib qolgan. Dimog’dor ovoz iztirob, asabiylik, qattiq hayajondan ham darak beradi.
Past ovoz
Ishonch, o’ziga to’qlik, zakovatdan darak. Bunday ovoz egasini taniqli odamdek qabul qilishadi. Erkakning ovozi qanchalik past bo’lsa, u shuncha ishonchli, deb hisoblaydi ayollar. Past va mayin ovoz hatto g’oyibona tarzda bo’lsa ham muhabbat torlarini cherta oladi.
Baland nutq
Baland nutq o’zida qalban beozorlik, zaiflik, ishonchsizlik va faollikni yashiradi.
Tushunib bo’lmaydigan nutq
Bunday kishi o’z fikrlarini bayon eta olmaydi, bezovta, uyatchan yoki charchagan. U yetakchi emas, unga hayotiy taassurotlar, shodlik, quvvat yetishmaydi.
Tezkor nutq
Bunday so’zlashuv uslubiga ega insonlar juda faol gap sotishadi va uzoq o’ylab o’tirmasdan qaror qabul qilishadi. Shoshqaloqlik va ta’sirchanlik ularning nufuziga ta’sir ko’rsatadi.
Tez nutq e’tiborni jalb qilishga bo’lgan intilish bo’lib, ishonchsizlikning o’rnini to’ldirish uchun xizmat qiladi.
Sekin nutq
Asosan o’ziga bo’lgan ishonch, muvozanat, sarosima yoki charchoq, o’ychanlikdan darak berishi mumkin.
Tutilib so’zlash
Ishonchsizlik, xijolat chekish, asabiylikni anglatadi. Behalovat qo’l va oyoqlar unga hamroh bo’ladi. Yoki bunday odam ikkiyuzlamachi bo’lishi ham mumkin. Yolg’onchi ko’zini olib qochadi, og’zi yoki yuzining boshqa qismini berkitadi.
Zorlanuvchi, injiq nutq
Ruhiy holati turg’un bo’lmagan, ishonchsizlik, shikoyat, omadsizlik va mashaqqatlar doim yor bo’ladigan odamga xos nutq. Doim zorlanib yuruvchi odam boshqalarning zaif nuqtalarini juda nozik tushunadi va o’z muammolarini o’zgalar qo’li bilan hal qilish bobida ustasi farang. U bilan munosabatda darhol munosib pozitsiyani egallash kerak. Aks holda, ko’z ochib yumguncha siz uning muammolarini shatakka olgan bo’lasiz.
Sokin va bir xil ohangdagi nutq
Sokin ovoz o’z egasi haqida tamoman qarama-qarshi fikrlar uyg’otishi mumkin, shu sabab xulosa chiqarishga shoshilmaslik lozim. Bunday insonlar noto’g’ri gapirib qo’yishdan juda qo’rqishadi. Ular hayotda yaratuvchidan ko’ra, ijro etuvchilarga ko’proq mos keladi.
Sokin nutq ba’zida o’ziga ishonchi baland, obro’-e’tiborli, boshqalarni o’zi bilan hisoblashishga majbur etadigan va o’ziga quloq solishlarini istaydigan insonga taalluqli bo’ladi.
Asabiy nutq
Siz doim hissiyotlar ummonida qaynab turasiz, shu bois ham nutqingiz biroz asabiy. Bunday tinib-tinchimasligingiz bilan atrofdagilarni o’zingizdan bezdirib qo’yishingiz mumkin. Chunki ular sizning oldingizda xuddi ignaning ustida o’tirgandek o’tirishadi.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, ovoz hamda nutqingiz sizni nafaqat sevdirishi, balki sotib qo’yishi ham mumkin. Shu bois agar his-tuyg’ularingizni yashirmoqchi bo’lsangiz, eng avvalo ovozingizga e’tibor qarating. Samimiylik chegarasidan chetga chiqmagan holda, albatta.
Ozoda HALIMOVA
(“Hordiq plyus” gazetasi xazinasidan)
loading…
